Creatiever worden? Dat is (te) oefenen!

De essentie van creativiteit:

Creativiteit is een fantastisch iets. En het staat niet ter discussie dat het hebben ervan een belangrijke eigenschap is voor succes.  Maar wat is het eigenlijk?  En waar komt het vandaan? Hoe werkt het? En hoe kom je eraan? In dit drieluik neem ik jullie graag mee op mijn zoektocht naar de essentie van creativiteit.

In dit laatste deel:   Hoe word je creatiever?

Creativiteit is als een ‘vermogen’ om iets te doen dat op een wijze die anders is dan wat we kennen.  We zullen iets creatief noemen als het zowel nieuw is als nut heeft voor een bepaald doel.  En de vorige keer heb ik geschreven dat de beoordeling hiervan afhangt van de ‘context’ waarin het creatieve gedrag plaatsvindt.
Daarmee rijst de vraag: wat kun je doen om de juiste context te scheppen of te beïnvloeden? Vandaag geef ik mijn visie op een soort stappenplan dat je kan helpen om op termijn jouw eigen creativiteit te verhogen.

Begin bij het begin: bewustwording

Creativiteit laat zich niet managen. Echt niet. Maar je kan wél de kaders scheppen waarbinnen het zich meer laat opwekken of beter kan ontwikkelen. Eén van de belangrijkste dingen om te ‘managen’ is jouw beeldvorming ten aanzien van creativiteit. Het helpt om een positieve attitude te hebben jegens de meerwaarde van creativiteit voor jouw dagelijkse doen en laten. Ik hoop dat je daarom deze 3 cruciale overtuigingen met me deelt:

• Je kan niet NIET creatief zijn. Iedereen heeft wel eens een uitdaging opgelost door er anders naar te kijken. Misschien was je minder bewust van jouw prestatie, maar het is je gelukt.
• Creativiteit is overal toepasbaar. In alles kan iets ongewoons schuilen. Om maar iets te noemen: gratis wifi, schilderijen, kleurige sokken, een handige app, dubbelwandige glazen, stormparaplu’s.
• Creatieve gedragspatronen kun je (leren) herkennen en ontwikkelen. Er zijn dingen die helpen. Daarover hieronder meer.

De oprichters van IDEO, een zeer gerenomeerd ontwerpbureau, vangen deze 3 overtuigingen samen in hun term “creative confidence”. Ze moedigen iedereen aan om te (durven te) vertrouwen op jouw eigen creatieve kunde.  Want het zit in ieder van ons! Zolang je maar overtuigd bent dat je de dingen die je hierin weerhouden kan doorbreken.

Herken jouw moment van creativiteit

De volgende stap is leren creativiteit te herkennen als het er is. Je wil erachter zien te komen wanneer JIJ het beste in staat bent een creatieve prestatie te leveren. Dit kun je doen door jezelf af te vragen wanneer je iets gezien hebt waarvan je dacht “Hé, dat is handig!” of “Hoe hebben ze dát gedaan?”. Doe dit eerst eens met de dingen om je heen, thuis of op kantoor.

Zoek daarna naar een situatie waarin je zélf iets hebt weten te realiseren. Of schrijf vanaf vandaag elke dag (een van) jouw ingevingen op. Op een post-it, in een email aan jezelf, op jouw hand. Je zal op termijn patronen herkennen. Dat kan van alles zijn! De aanhouder wint!
Probeer terug te gaan naar dat moment om te achterhalen hoe en waar de inspiratie tot stand kwam. Wat deed je? Wat deed je NIET? Waar dacht je aan? Waar was je? Wat had je allemaal al geprobeerd voordat de ‘oplossing’ te binnen schoot? Kreeg je hulp? Zeer waarschijnlijk kom je niet tot een simpele eenduidige conclusie zoals: “ik zit altijd op zolder met mijn rode trui aan”. Laat het me weten als het wél zo is, want daar wil ik van leren! Maar er zijn ongetwijfeld een paar dingen uit te halen die je in het vervolg nog eens zou kunnen proberen.

Een veel beschreven concept dat bij velen tot een creatief inzicht heeft geleid is “flow”. Kort gezegd is dit een staat van bewustzijn waarin de juiste mix van uitdaging en ervaring er voor zorgt dat je helemaal opgaat in het moment. Ga op zoek naar die momenten waarin jij ‘in een flow’ zat. Die moet je hebben.

Begrijp het ‘proces’ van creatieve oplossingen vinden

Ok, je weet nu dat je het in je hebt. En je hebt aanknopingspunten om een goed moment te vinden om met jouw creatieve gedachten aan de gang te gaan. Nu is het is goed om te weten dat elke poging om een creatieve oplossing te vinden in hoofdlijnen bestaat uit twee etappes.
1) Divergentie is de fase waarin je open staat voor nieuwe indrukken, gekke ideeën en spontane
gedachten. Geef deze de ruimte. Probeer met vrije geest associaties te leggen in brede zin.

2) Convergentie is daarna de stap waarin je probeert structuur te brengen in jouw gedachten en deze test
aan de voorwaarden voor de oplossing of de realiteit van de situatie. Welke ideeën blijven dan over?

Het gaat erom te begrijpen dat beide fasen andere behoeften hebben en andere vaardigheden vereisen. En dat je de tijd moet nemen om beiden één voor één te doorlopen. Bij divergentie gaat het om het kijken en luisteren naar de signalen om je heen. Laat aannames over het probleem los. Stel jouw oordeel over de signalen uit. Sterker nog, bouw erop voort, vergroot ze. Bij convergentie gaat de aandacht uit naar het analyseren van feiten en besluitvorming. Maar probeer zoveel mogelijk het vernieuwende karakter van de ideeën te behouden.

Goede voorbereiding is het halve werk

De eerste 3 stappen geven je een goede basis om creatieve oplossingen te vinden. Je hebt de overtuiging dat het kan lukken, mits je de juiste omstandigheden creeërt en ruimte maakt voor divergeren en convergeren.
Tot zover de ‘theorie’. Want dan komt het moment dat je daadwerkelijk een uitdaging voor je hebt. Nu mag, nee MOET je vlammen! Dan zijn er een aantal praktische tips om je op weg te helpen:

• Zorg dat je ruimte maakt. Zowel in jouw hoofd als fysiek. Probeer even niet aan dat andere project te denken. Zet emailnotificaties en telefoon uit. Schuif de stapel papier aan de kant. Zoek indien mogelijk de frisse buitenlucht op waar jouw blikveld niet beperkt wordt door 4 muren.
• Kom in beweging. Het is een feit dat fysieke beweging een positieve invloed heeft op mentale beweging. Hierdoor activeer je jouw onderbewustzijn, een krachtige bron van denkkracht. Maak het echter niet té moeilijk. Het gaat om dingen die je kunt doen zonder al te veel nadenken. Wandelen is een van de meest effectiefste dingen om te doen. Dit kan ook gewoon binnen (ijsberen?).
• Zoek nieuwe stimuli op. Als je dezelfde prikkels opzoekt die je altijd al krijgt, zul je heel moeilijk hier iets nieuws uit oppikken. Dus praat met andere mensen, luister naar andere muziek, kijk naar andere beelden en kleuren. En struin gerust eens op internet of blader door boeken en tijdschriften.
• Slaap er eens over. Veel vernieuwende denkers gebruiken en dutje of goede nachtrust als belangrijkste voeding voor nieuwe gedachten. Dit hangt samen met de wetenschap dat jouw brein vlak voor of na het slapen in alpha-staat is, wat goed is voor objectiviteit en inzicht.
• Maak het visueel. Gedachten kunnen lang rondspoken in jouw hoofd. Het kan helpen om hier uitting aan te geven door deze visueel te maken. Schets eens waar je aan denkt. Maak een mindmap van jouw gedachten. Ben je geen grandioze tekenaar (zoals ik), dan werkt het ook om plaatjes te verzamelen om uit te beelden waar je aan denkt.
• Vraag eens rond. Waarom zou je niet gebruik maken van de ervaringen en inspiratie van anderen. Vraag collega’s of vrienden eens wat zij zouden doen of waar zij aan denken bij jouw probleem.
• Denk er niet aan! Als ik je vertel dat je “niet aan een roze olifant mag denken”, wat is dan het eerste wat te binnen schiet?” Precies.. Alles wat je aandacht geeft, groeit. Zo werkt het ook met jouw ‘probleem’. In plaats daarvan, denk de andere kant op. Begin maar ergens.

Oefenen, oefenen, oefenen

De laatste stap is wellicht een dooddoener, maar daarmee niet minder waar. En dat is het advies om zoveel mogelijk te oefenen. Want op die manier zul je sneller ervaren wat wel en niet werkt om jouw creatieve potentieel te ontwaken. En het zal je helpen situaties te herkennen om sneller in de juiste stemming te komen. Door vaker nieuwe stimuli op te zoeken en jezelf aan te zetten tot nieuwe ideeeën, hoe sneller en meer je nieuwe ideeën zult bedenken.
Dus je moet aan de bak. Zoek daar gelegenheden voor. En houd vol, want onderzoek zoals beschreven in NRC Q heeft aangetoond dat ploeteren erbij hoort om creatiever te worden. Dat is vast ook wat Edison dacht, toen hij zei dat creativiteit voor 1% bestaat uit inspiratie en 99% uit transpiratie. Oefening baart kunst. Je kunt het!

Kijk voor meer inspiratie over dit onderwerp, en meer, op: 
www.InCreativeCompany.nl

Bronnen:
– Creative Leadership: Skills That Drive Change – Gerard J. Puccio et al. (2007)
– Creative thinking for dummies – David Cox (2013)
– http://www.nrcq.nl/2015/08/20/gestresst-doorploeteren-daar-word-je-creatief-van